Koude zonder grenzen
Hoe koud is het in de ruimte? Veel mensen denken dat het daar net zo koud is als op de koudste plekken op aarde, maar dat klopt niet. In de ruimte is de temperatuur op veel plekken veel lager dan wat wij gewend zijn. Er hangt geen lucht en het is er donker, dus warmte kan er niet goed blijven. De ruimte is bijna helemaal leeg en daarom kunnen voorwerpen er snel afkoelen, tenzij ze door de zon beschenen worden. Wie buiten een ruimtevaartuig zweeft, merkt meteen dat onze gewone kleding daar niet tegen kan. Zonder bescherming ben je binnen enkele seconden aan de beurt. Sneller dan je je kunt voorstellen, gaat de lichaamswarmte verloren.
De temperatuur tussen de sterren
Tussen sterren en planeten in, vind je het echte niets van de ruimte. Daar is vrijwel geen gas, stof of ander materiaal aanwezig. De gemiddelde temperatuur in deze leegte ligt rond de min 270 graden Celsius. Dat is maar een paar graden boven het absolute nulpunt, het koudste wat in de natuur bestaat. Deze temperatuur wordt bepaald door de zogenoemde kosmische achtergrondstraling, een soort oude restwarmte van de oerknal. Het is zo koud dat zelfs de hardste metalen er broos van zouden worden als ze niet werden opgewarmd door een nabijgelegen ster.
Schaduw en zonlicht maken een groot verschil
Op sommige plekken in de ruimte kan het verschil in temperatuur groot zijn. Neem het internationaal ruimtestation (ISS) als voorbeeld. Als het ISS zich in het zonlicht bevindt, kan het daar oplopen tot ruim 120 graden boven nul. Zweeft het echter in de schaduw van de aarde, dan zakt het af naar wel min 150 graden Celsius. Dat verschil komt doordat in de ruimte alleen rechtstreeks zonlicht dingen kan verwarmen. Op aarde zorgt lucht ervoor dat warmte zich verspreidt, maar in de ruimte is daar geen sprake van.
Waarom voel je de kou niet meteen?
Ruimte is zo leeg dat je warmte bijna niet kwijtraakt via aanraking of luchtstromen. Op aarde staan we warmte af aan de lucht om ons heen. In de ruimte werkt dat anders. Daar verlies je vooral warmte doordat je lichaam infrarode straling uitzendt. Dat gaat een stuk langzamer dan afkoelen in ijswater. Zelfs in een vacuüm loop je dus niet in één klap bevriezingsgevaar als je pak nog aan is, maar zonder pak is het levensgevaarlijk vanwege het ontbreken van lucht en druk.
Ruimteschepen moeten zichzelf warm en koel houden
Voor ruimteschepen en satellieten zijn deze grote temperatuurverschillen een uitdaging. Ze moeten goed geïsoleerd worden tegen de enorme kou, maar ze hebben ook koelingen nodig om niet te warm te worden in het zonlicht. Ingenieurs ontwerpen ingewikkelde systemen die ervoor zorgen dat de temperatuur van het ruimtestation constant blijft, zodat de mensen en apparaten aan boord gewoon kunnen werken. Zonder die bescherming zouden zowel mensen als elektronica snel kapot gaan door de kou of juist de hitte.
Meest gestelde vragen over hoe koud het is in de ruimte
- Hoeveel graden is het gemiddeld in de ruimte?De gemiddelde temperatuur in de ruimte is min 270 graden Celsius. Dit is bijna het absolute nulpunt, wat de koudst mogelijke temperatuur is.
- Wat gebeurt er met een mens als hij zonder ruimtepak in de ruimte stapt?Iemand zonder ruimtepak in de ruimte zou binnen korte tijd bewusteloos raken door het ontbreken van lucht en druk. Daarna verliest het lichaam langzaam warmte via straling, maar direct bevriezen gebeurt niet.
- Waarom kunnen dingen in de ruimte toch heel heet worden?Voorwerpen kunnen in de ruimte heet worden als ze in de zon liggen. Het zonlicht verwarmt ze sterk, want in de ruimte is geen lucht die de warmte verdeelt of afvoert.
- Hoe blijven astronauten warm in het ISS?Het ISS heeft een systeem voor temperatuurregeling. Het houdt het binnen warm als het buiten koud is en zorgt voor koeling als de zon erop staat. Zo blijft het leefbaar voor astronauten.
- Kan iets kouder zijn dan in de ruimte?De temperatuur in de lege ruimte is bijna het koudst wat mogelijk is. Alleen in wiskundige theorieën kan het nog kouder zijn, maar dat komt in het echt niet voor.
