De aarde draait al sinds haar ontstaan en dit lijkt voor ons heel vanzelfsprekend. Toch zit er een complex en fascinerend verhaal achter waarom onze planeet draait, hoe deze snelheid soms verandert en wat dat betekent voor onze tijd. In dit artikel duiken we dieper in op vragen zoals waarom de aarde draait, of ze ooit zal stoppen met draaien en waarom we soms een schrikkelseconde toevoegen.
Hoe begon de aarde met draaien?
Het draaien van de aarde vindt zijn oorsprong in de tijd dat het zonnestelsel werd gevormd, ongeveer 4,6 miljard jaar geleden. Toen een gigantische wolk van gas en stof – ook wel een protoplanetaire schijf genoemd – begon samen te trekken door zwaartekracht, ontstond er een draaibeweging. Dit wordt verklaard door het natuurkundige principe van impulsmoment. Wanneer massa samenkomt en compacter wordt, versnelt de rotatie. Dit kun je vergelijken met een schaatser die sneller draait als hij zijn armen intrekt.
Toen de aarde zich vormde, erfde ze deze draaiing. Sindsdien draait onze planeet om haar as, en dat doet ze zonder noemenswaardige weerstand. In de ruimte is er namelijk geen lucht of andere wrijving die de aarde kan afremmen. De aarde blijft dus draaien, grotendeels met de snelheid waarmee ze ooit begon.
Waarom verandert de snelheid van de aarde?
Hoewel de aarde vrijwel constant draait, zijn er kleine factoren die de rotatiesnelheid beïnvloeden. Eén van de belangrijkste invloeden is de getijdenwerking van de maan. De zwaartekracht van de maan trekt aan de oceanen, waardoor getijden ontstaan. Dit zorgt voor wrijving tussen het water en de aardkorst, wat de aarde langzaam afremt. Hierdoor worden onze dagen steeds iets langer. Wetenschappers hebben berekend dat een dag elk miljoen jaar ongeveer 2 milliseconden langer wordt.
Andere factoren die invloed hebben op de rotatie van de aarde zijn onder andere:
- Aardbevingen en vulkaanuitbarstingen: Grote geologische gebeurtenissen kunnen de verdeling van massa op aarde veranderen, wat een minimale invloed kan hebben op de draaisnelheid.
- Seizoensinvloeden: Bewegingen van lucht en water door bijvoorbeeld sneeuwval of het smelten van ijs zorgen voor verschuivingen in massa, wat kleine variaties veroorzaakt.
- Schuivende ijskappen: Wanneer grote hoeveelheden ijs smelten en zich opnieuw verdelen over de planeet, verandert ook het draaimoment van de aarde.
Deze veranderingen zijn vaak zo klein dat je ze niet merkt in het dagelijks leven, maar wetenschappers registreren ze nauwkeurig met geavanceerde meetinstrumenten.
Wat is een schrikkelseconde?
Omdat de rotatiesnelheid van de aarde varieert, raakt onze gecoördineerde wereldtijd (UTC) soms uit de pas met de natuurlijke tijd van de aardrotatie. Dit wordt gecorrigeerd door af en toe een schrikkelseconde toe te voegen. Een schrikkelseconde is een extra seconde die aan het einde van een dag wordt ingevoegd, meestal op 30 juni of 31 december.
De laatste keer dat een schrikkelseconde werd toegevoegd, was op 31 december 2016. Op die dag zag de tijd er zo uit:
- 23:59:59
- 23:59:60 (de toegevoegde seconde)
- 00:00:00
Door deze aanpassing blijft onze tijd binnen een nauwkeurige marge van minder dan één seconde ten opzichte van de rotatie van de aarde. Schrikkelseconden zijn zeldzaam; sinds hun invoering in 1972 zijn er in totaal 27 seconden toegevoegd.
Er is wel enige controverse over schrikkelseconden. Veel technologieën, zoals GPS-systemen en financiële markten, werken met extreem nauwkeurige klokken die niet afhankelijk zijn van de rotatie van de aarde. Het toevoegen van een extra seconde kan technische problemen veroorzaken. Daarom wordt er overwogen om schrikkelseconden in de toekomst mogelijk helemaal af te schaffen.
Zal de aarde ooit stoppen met draaien?
In theorie zal de aarde ooit volledig stoppen met draaien. Dit proces verloopt echter zo langzaam dat het pas over miljarden jaren een merkbaar effect zal hebben. De maan speelt hierin een grote rol. De zwaartekracht van de maan remt de aarde voortdurend af. Uiteindelijk zou de aarde in een situatie van getijdensluiting kunnen komen, net zoals de maan nu altijd dezelfde kant naar de aarde richt. Als dit gebeurt, zou één dag op aarde even lang duren als een maand.
Voorlopig hoeven we ons hierover geen zorgen te maken. Het draaiende karakter van de aarde blijft nog miljarden jaren een constante, wat essentieel is voor ons klimaat en onze leefomgeving.
Een draaiende planeet vol wonderen
Het draaien van de aarde is een perfect voorbeeld van hoe de natuurwetten onze wereld vormgeven. Van de oeroude draaiing die begon bij de geboorte van het zonnestelsel, tot de subtiele veranderingen die we vandaag meten, alles speelt een rol in het grotere geheel. Schrikkelseconden herinneren ons eraan dat zelfs de aarde niet perfect constant is. Toch biedt deze draaiing ons een stabiele cyclus van dag en nacht, waar we iedere dag op kunnen rekenen.
